Afbeelding
Main content
We associëren anarchisme vaak met geweld en chaos. Onterecht, volgens filosoof Ludo Abicht. De oudste nog actieve filosoof van dit land wijdt zijn vijfendertigste (!) boek aan de geschiedenis van het anarchisme, en wat de anarchistische beweging anno nu kan betekenen.
Op de kaft van Anarchisme. Van Bakoenin tot de commons prijkt een prominente A. De A van Abicht. De A van anarchisme. Dezelfde A sierde het T-shirt dat Ludo Abicht droeg, toen hij enkele maanden geleden te gast was in de Boekathon van Tom De Cock (online te bekijken op vrt.nu). De Cock vroeg hem wat anarchisme nu precies is. De tachtigplusser trok zijn veelzeggende shirt een beetje recht en stak van wal: ‘De anarchistische beweging is een beweging die ernaar streeft om vrijheid en gelijkheid met elkaar te verenigen. In het Westen neigde men meer naar vrijheid, met minder gelijkheid tot gevolg. In het Oosten primeerde de gelijkheid, ten nadele van de vrijheid.’
Anarchisme nam door de eeuwen heen vele gedaanten aan en zoals vaak het geval is met vereenvoudigde ‘containerbegrippen’ (liberalisme, socialisme, nationalisme om er maar enkele te noemen), bestaat hét anarchisme natuurlijk niet. ‘Er zijn anarchisten die het gebruik van geweld moreel aanvaardbaar achten, bijvoorbeeld uit zelfverdediging tegen het geweld dat de gevestigde machten zoals de politie of het leger gebruiken, of om ‘de mensen een geweten te schoppen’, zegt Abicht. ‘Maar er zijn er evengoed die hun doel nooit middels geweld of dwang willen bereiken.’ Om die reden is het iconische beeld van de anarchist, gekleed in een zwarte hoodie en met een doek voor zijn neus en mond, die klaarstaat om een bom met een brandende lont in het publiek te werpen, volgens Abicht een karikatuur.
Vrijwilligers in de vaccinatiecentra
In tegenstelling tot het idee dat bij velen vandaag heerst over anarchisme, is het geen alles-of-niets-ideologie. Abicht: ‘We moeten niet passief wachten op het grote moment van totale ineenstorting van het dominante systeem van markt en staat, om nu al verbeteringen af te dwingen. We hebben mensen nodig zoals Anuna De Wever, maar daarnaast ook politici die daadwerkelijk begaan zijn met het klimaat.’
Zeker in de neoliberale samenleving van vandaag, waarin de overheid kerntaken doorschuift naar de burger onder het mom van de participatiesamenleving, kan het anarchisme tegengewicht bieden. Er zijn te weinig anarchisten, vindt Abicht, maar er is vandaag ook een duidelijke opmars van de commonsbewegingen, die op zoek gaan naar een andere verdeling van eigendom en die het begrip ‘collectief bezit’ een nieuwe invulling geven. De vrijwilligers in de vaccinatiecentra ziet Abicht als een voorbeeld van hedendaags anarchisme: een samenwerking tussen vrije individuen, gedreven door een gedeelde bezorgdheid om het algemeen belang. Hij vraagt zich af waarom we dat niet kunnen uitbreiden naar andere domeinen in de samenleving. ‘Mijn persoonlijke ervaringen met collectieven en coöperatieven hebben mij geleerd dat anarchisme wel degelijk kan werken. Het vereist alleen discipline en een orde die niet van bovenaf, maar van binnenuit moet komen. We moeten ons dus hoeden voor karikaturen van de mens als wolf voor de anderen of anderzijds als een altruïstische gutmensch, karikaturen die ons veroordelen tot stereotypische vormen van samenleven.'
Anarchisme. Van Bakoenin tot de Commons. Uitgeverij Ertsberg, €24,50
Boekvoorstelling op maandag 14 februari
