interview met Marc Verstappen
uit De Tijd - 26/1/2005

Het multidisciplinaire festival De Nachten viert dit weekend zijn tiende editie met een nog uitgebreider programma, een tweede locatie en een extra dag, waarop Henry Rollins en Gerrit Komrij zich kunnen uitleven. Maar er vallen ook weer heel wat minder bekende artiesten te ontdekken in deSingel.

De Nachten wordt dit jaar voor de tiende keer georganiseerd door Marc Verstappen van Villanella en Eric Smout van Vijf Voor Twaalf. 'Wij zijn al tien jaar het 'harde duo' dat het festival trekt', zegt Verstappen in De Tijd. Hij neemt zelf eerder de literaire programmering voor zijn rekening, terwijl Eric Smout zich vooral op de muziek richt. Maar het evenement in deSingel zet niet zozeer grote namen uit de literatuur- en de muziekwereld naast elkaar, maar gaat op zoek naar kruisbestuivingen, nieuwe ontdekkingen en eigenzinnige artiesten.

Marc Verstappen: 'De aanleiding voor De Nachten was Paul van Ostaijen. Die heeft Eric en mij samengebracht. Het Antwerpse stadsbestuur had mij gevraagd een hedendaags hoofdstuk te breien aan het van Ostaijenjaar 1996. Ik heb toen tegen Eric gezegd: 'Ik wil een Nacht van van Ostaijen doen. Ik heb zelf enkele ideeën en ik wil dat jij je netwerk van muzikanten inschakelt.' Van Ostaijen is een nachtfiguur, dus het moest een happening worden. Het is ook een figuur die de avantgarde van zijn tijd meenam, of de reclame liet binnensijpelen in zijn gedichten. Hij heeft nogal wat dingen in de poëzie veranderd.'

'Die eerste jaren hebben we sterk gezocht naar die samenwerking tussen muziek en literatuur, hebben we veel geëxperimenteerd. Dat is zowat de kern gebleven. In de muziek hebben we altijd goede contacten gehad met de Belgische muziekscène. Van Mauro tot Tom Barman, van Stef Kamil Carlens tot Dead Man Ray: al die namen doken geregeld op op het podium.'

'Daarnaast is literatuur steeds blijven vechten met muziek of beeld. Het is altijd zeer open en eclectisch geweest. We hebben ook heel snel een publiek met een grote nieuwsgierigheid opgebouwd, waardoor we het ons kunnen permitteren heel eigenzinnig te programmeren. Vorig jaar hadden we een affiche waar haast geen grote namen opstonden.'

Het festival is ook serieus gegroeid in de loop van de jaren.

Verstappen: 'Eigenlijk is het vrij snel gegroeid tot het niveau waar het nu zit. Na vier-vijf jaar zaten we in de huidige formule. En dat heeft alles te maken met de derde partner die er vanaf het derde jaar bijkwam: het kunstencentrum deSingel. Dat heeft ons de kans geboden te spelen met zijn architectuur, met het gebruik van het gebouw. Veel bezoekers die naar De Nachten komen en nadien naar deSingel, herkennen het gebouw niet. Omdat wij zo grondig met publiekscirculatie omspringen.'

'We hebben in feite al de keuze gemaakt niet naar het Sportpaleis te gaan, al zouden we daar meer publiek kunnen ontvangen. We zijn tevreden met de huidige formule. Het gebouw is ook ideaal: het biedt mogelijkheden voor allerlei soorten presentaties. De laatste jaren betrekken we het conservatorium er ook steeds meer bij. Daardoor kunnen we darkrooms openen in hun leslokalen. Ook dit jaar zijn er weer een aantal in gebruik. Daar kan je naar andere vormen gaan zoeken: concerten voor vijf man, of concerten met een geurpiano bijvoorbeeld.'

Voor de tiende editie wilde u iets speciaals doen. In welke zin?

Verstappen: 'We hebben een extra avond op donderdag, gedichtendag. De kapstok voor ons poëzieprogramma 'De Dunne Komrij' is de selectie die Gerrit Komrij heeft gemaakt uit de Vlaamse en Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Waarbij we wat blijven hangen zijn in de 19de eeuw: je krijgt twee uur 19de-eeuwse poëzie. De uitdaging was dat het toch rock-'n-roll moest blijven.'

'In de andere zaal hebben we die avond de keizer van het spoken word, Henri Rollins. Die wilden we absoluut. Dat is een soort verjaardagscadeau dat je niet vaak kan hebben. Rollins kan op zijn eentje een zaal van 1.000 man vullen en die twee uur lang bespelen en boeien. Dat is heel weinig mensen gegeven. We hebben ook een cadeautje voor scholieren op vrijdagmiddag: een soort schoolvoorstelling met zowel literaire als hiphop-kantjes.'

'Daarnaast had ik de reflex dat ik geen 'best of' wilde doen. We hebben mooie verhalen gehad, met schrijvers die veel jaren op De Nachten geweest zijn en die echt gegroeid zijn op het podium: die van puur voorlezen geëvolueerd zijn tot performance of experimenten met beeld. Maar ik wilde juist een beetje een bom eronder leggen en linken leggen naar Afrika, Engeland en Amerika. En naar jonge allochtone schrijvers uit Vlaanderen. Daar zijn we in 2002 mee begonnen. Na de beruchte 11 september had je overal journalistieke disputen waarin ook schrijvers met Arabische roots zich mengden. Alleen in Vlaanderen bleef het oorverdovend stil. Die allochtone stemmen ook hier stimuleren is toch een beetje een missie.'

'De muziek is een ander verhaal. Daarvoor programmeren we wel enkele namen van de vorige jaren. Die komen nu terug, maar dan met nieuw werk. Mensen komen naar De Nachten om iets nieuws te zien.'

Eric Smout (is er intussen komen bijzitten): 'We hebben dit jaar heel wat muzikanten uitgenodigd van de voorbije tien jaar: figuren die met De Nachten verbonden zijn, die er veel gespeeld hebben of er bijzondere dingen gedaan hebben. Zoals Daan, die er met verschillende projectjes gespeeld heeft. Die gaat dit jaar solo op piano stukken uit zijn nieuw plaat spelen. Zo brengen nog enkele Belgische muzikanten nieuw repertoire: Sioen, Admiral Freebee, Spinvis...'

Verstappen: 'Het basiscriterium is dat het een goede artiest moet zijn.'

Smout: 'En we houden van nieuwe projecten. Wij zijn twee oude zakken natuurlijk: 40-plussers. Maar we zijn wel nog nieuwsgierig naar muziek die 20-jarigen boeit. Ik hoef niet mijn Pink Floyd- of Neil Young-collectie tot in den treure opnieuw te draaien. We investeren in nieuwe projecten en kunnen dus ook zwaar op onze bek gaan. Maar dat hoort erbij.'

Af en toe komt er kritiek dat er te veel geprogrammeerd wordt op De Nachten. Hoe staat u daar tegenover?

Smout: 'Tja, we hebben dit jaar vijf podia, een tiental darkrooms, drie avonden, een dagprogramma, en op zaterdag zelfs twee locaties waartussen je kunt pendelen. Het breidt zich elk jaar uit. Maar de mensen moesten altijd al keuzes maken, ook toen we nog maar met drie podia werkten.'

Verstappen: 'Je kan inderdaad soms op hetzelfde moment naar vijf of zes concerten. Maar voor de meeste bezoekers is dat geen probleem. Ze kiezen wat ze zeker willen zien, en pikken daarrond nog wat mee.'

Hoe ziet u De Nachten de volgende jaren evolueren?

Smout: 'Misschien slaan we volgend jaar wel een totaal andere weg in. Misschien is dat wel een goed idee na tien jaar. In welke richting? Geen idee, we proberen eerst deze editie te overleven.'