Katun-lem-la-quoi? Een introductie tot de legendarische Thaise één-baht-comics

In de gloriedagen van het genre circuleerden er een slordige 200 miljoen (!) strips in Thailand. Ze staan bekend als katun lem la baht, een naam die verwijst naar de spotgoedkope prijs van een exemplaar: één baht, of een oude Belgische frank. Tijdens Grafixx kun je deze strips-met-cultstatus ontdekken. Wij gieten de belangrijkste kenmerken hier alvast in een handige Q&A.
 

Waarom zijn de one baht comics zo interessant?

Ten eerste omdat ze vandaag grotendeels vergeten zijn, terwijl de one baht comics in de jaren 70 en 80 een massaproduct waren: de Thai in de straat las zo’n goedkope strip tijdens zijn rookpauze en gooide ‘m daarna weer weg — een beetje zoals we vandaag doen met kranten. Daarnaast vertellen de één-baht-strips ons veel over de historische ruggengraat waarop de Thaise natie is gebouwd: een geschiedenis van tegenstellingen, hoop en revoluties, waarin het contrast tussen platteland en stad vaak een grote rol heeft gespeeld.

Een flinke brok geschiedenis dus, verpakt in hapklare verhaaltjes.

Zoiets, ja. Al pretenderen de katun lem la baht natuurlijk niet feitelijk correcte verhalen te brengen. Integendeel, ze barsten van de fictie. Verhalen over duivelse geesten, zwaardvechters, feeën, liefde, wraak, het huwelijk, maar ook over drugs, prostitutie en geweld. Niet voor doetjes dus.

De voorkeuren van de plattelandslezers verschilden trouwens van die van de stedelijke lezers. Op het platteland waren de folkloristisch getinte verhalen populair, in de stad mocht het wat ruiger en realistischer zijn — naar verluidt waren er zelfs queer verhalen in omloop, al zijn de bronnen daarover schaars. Hoe dan ook: de one baht comics werden gretig gelezen door een breed publiek van jong en oud. 

Puur escapisme als het ware?

Zo kun je het bekijken. Katun lem la baht waren in de jaren 70 voor het grote publiek wat Netflix nu is: een goedkope vorm van complexloos entertainment.

Dat doet een beetje denken aan de stationsromannetjes van vroeger.

Die vergelijking gaat zeker op. De één-baht-strips werden gekenmerkt door escapistische verhaallijnen. De productiekosten waren laag, want ze werden gedrukt op goedkoop papier en de auteurs kregen weinig betaald. De strips werden verkocht in barber shops, kapsalons, en kiosken in treinstations. Werknemers lazen ze tijdens de lunch.

In de late jaren 80 nam de productie af. Daar had de economische recessie zeker iets mee te maken, maar ook andere factoren speelden mee: de concurrentie met Japanse manga (die sindsdien de wereld veroverden), de afnemende kwaliteit van de verhalen (met steeds minder lezers tot gevolg), en natuurlijk de opkomst van de televisie en uiteindelijk het internet als ultieme bronnen van entertainment. Het vochtige klimaat zorgde er trouwens voor dat weinig publicaties intact bleven. One baht comics werden lowbrow, waar op werd neergekeken. En zoals dat gaat met lowbrow-cultuur, verwordt die binnen afzienbare tijd tot … cult.

Benieuwd naar Thaise comics? Tijdens Grafixx kan je de originelen bekijken van een nieuw kortverhaal dat speciaal voor het festival gemaakt werd. We doorspitten ook de archieven van stripauteur Aphichat ‘Uncle Orn’ Rodwathnakul, die furore maakte in de jaren 80 en 90, en presenteren een inspirerende selectie uit zijn schetsboeken. Hiernaast wordt het werk van het jonge collectief Two in Row gepresenteerd, zodat twee generaties tekenaars uit Bangkok met elkaar in dialoog gaan.

Grafixx viert zijn 10-jarig jubileum op 25, 26 en 27 november in De Studio.

TICKETS