Vanaf eind september kun je opnieuw op bezoek bij Mijnheertje Kokhals. Lees hier wat Anna van der Plas te vertellen heeft over de voorstelling.
Keurig kokhalzen achter de zetel | Omgaan met perfectionisme voor kinderen
Mijnheertje Kokhals, Villanella
Onze wereld is veranderd in een prestatiegerichte maatschappij. We leggen de lat steeds hoger voor onszelf en voor onze kinderen, we moeten steeds meer en in een steeds hoger tempo. Kleuters kunnen liefst al lezen voordat ze naar het eerste leerjaar gaan en met wat geluk spreken ze ook een mondje Frans en kunnen ze zwemmen. Volwassenen hebben eenzelfde ijzeren regime voor zichzelf dat bestaat uit hard werken, een eigen huis bezitten, verre reizen maken, kinderen krijgen en vriendschappen onderhouden. Genoeg om meerdere levens mee te vullen, zou iemand die niet in deze westerse wereld leeft wellicht denken. Het gevolg van zoveel perfectionisme uit niet zelden in lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn of buikpijn. Ook bij kinderen.
Driedimensionale voorleessessie
De voorstelling Mijnheertje Kokhals (7+) van acteur en schrijver Bart Meuleman en illustrator Paul Verrept, gemaakt onder de vlag van Villanella, gaat over zulk perfectionisme en de stress die het voortbrengt. Niet over de abstractie van dat begrip, maar concreet verpersoonlijkt in een niets verhullend beeld. De voorstelling is gebaseerd op een bestaande reeks prentenboeken over het gelijknamige mijnheertje. Hij doet graag goed, voor zichzelf en zeker ook voor een ander. Na zijn werk gaat hij op zoek naar avontuur, helpt hij vrienden uit de nood en stelt hij zijn huis gastvrij open voor bezoek. Maar nomen est omen, zeker bij personages, en er is dan ook een probleem: er zijn geen vrienden om te helpen en bij hem thuis is al lang niemand meer geweest. Hoezeer dit aardige ventje ook zijn best doet om het niet erg te vinden, aan het einde van iedere dag speelt zich hetzelfde tafereel af. Dan voelt hij zich wat treurig en niet lang daarna ook wat misselijk. Hij begint te kokhalzen, kruipt na het overgeven in bed en droomt zijn mooie dromen. Om de volgende dag weer vol goede moed te beginnen aan een dag vol behulpzaamheid, omdat dat (volgens hem) nu eenmaal van hem verwacht wordt.
Het ietwat naïeve repetitieve patroon van goede moed en teleurstelling komt in de voorstelling nog beter tot zijn recht dan in de boekjes. Voorlezen beperkt zich meestal tot een boekje per keer en nu krijgen we er wel vier aaneensluitend te horen en te zien. Meuleman en Verrept staan zelf op het toneel om hun geesteskind tot leven te brengen in wat het best een uitgebreide, driedimensionale voorleessessie genoemd kan worden. Niet heel hip, met catchy liedjes en snelle decorwisselingen, maar eenvoudig zoals de boeken zelf. Met een mengeling van serieux en ironie brengen de twee mannen meerdere verhalen achter elkaar, en zodoende krijgen wij een aantal opeenvolgende dagen uit het leven van mijnheertje Kokhals te zien. Die steeds weer op dezelfde manier eindigen... 'Bah!' klinkt het uit de kelen van de kinderen en nog wel meer uit die van de volwassenen in de zaal. De kokhalsbewegingen en geluiden die hij voortbrengt, laten namelijk niets aan de verbeelding over. Hij doet het echter wel netjes, achter een grote groene zetel, zoals het een keurig heertje betaamt.
Het ouderwetse interieur van de woning bestaat behalve uit de zetel, uit een Perzisch tapijt en een bijzettafeltje met daarop een kleine oven. De vaas met verlepte tulpen brengt niet veel gezelligheid. Op hetzelfde tapijt staat een tafel waaraan de verteller en tekenaar Paul Verrept zit. Boven zijn tekenblad hangt een camera die zijn creaties projecteert op een groot scherm. Verrept schetst telkens live de aanzet van een nieuw verhaal tot de bestaande tekeningen uit de boeken het via een cross-fade op het scherm overnemen om de vertelling te illustreren. Verrept pakt een boek van de stapel naast zijn tekentafel, tekent de eerste illustratie en begint te vertellen. Zo nu en dan laat hij een stilte vallen waarin het personage zijn bescheiden rol kan spelen. Waneer Meuleman de eerste keer vanuit de coulissen opkomt, zien we meteen dat het gestreste mijnheertje zijn alter ego is. Ze zien er precies hetzelfde uit. Zijn bijdrage in de voorstelling is minimaal, hij vult af en toe de tekst aan die hij volgens zijn verteller te zeggen heeft, en voert per verhaal hooguit twee handelingen uit. Verder zit hij in zijn zetel, of kijkt hij wat hulpeloos de zaal in alsof hij het ook allemaal niet kan helpen. Arm Mijnheertje!
Eenvoud
Met de minimalistische en sobere aanpak doet de voorstelling ouderwets aan in deze maatschappij waar beeld en geluid je continu om de oren en ogen vliegen. ‘Kunnen kinderen nog wel omgaan met zo weinig impulsen?' Zo vraag je je af tijdens het kijken naar deze voorstelling. ‘Is het niet veel te saai?' Nee, want de weinige elementen die uit de boekjes op scène gebracht worden, zijn goed gekozen. De neerhangende tulpen, eerder geïnterpreteerd als het symbool van de treurige leefsituatie van het personage, blijken met behulp van wat ijzerdraad in een handomdraai rechtop te kunnen worden gezet. Hiermee verworden ze tot symbool van hoop wanneer het perfectionistische mijnheertje in afwachting van zijn bezoek het hele huis aan kant brengt. Hij bakt een cake en schrobt de vloer, maar het bezoek is slechts een chagrijnige meteropnemer. Gedesillusioneerd blijft hij achter, totdat hij zich ineens wat misselijk voelt ...
De zich steeds herhalende afsluiter van elk verhaal is een eenvoudig maar sterk element in de voorstelling en speelt in op de behoefte aan herhaling en bevestiging in een kinderleven. Verrept weet met zijn vertelstem de aandacht vast te houden en de geprojecteerde tekeningen zijn grappig en tot de verbeelding sprekend. Het mannetje zelf wordt in dezelfde eenvoud als zijn papieren evenknie tot leven gebracht. Het is duidelijk de keuze van de makers geweest om de soberheid van de boekjes door te trekken in deze theatrale vertelling en daar passen dan zulke simpele theatrale middelen bij. Het maakt de voorstelling niet spetterend, zoals het geval geweest zou zijn bij een commerciële theatershow gebaseerd op een kinderboek. Maar Mijnheertje Kokhals wil zoiets ook helemaal niet pretenderen. De twee mannen weten te boeien, bij de kleintjes door de spannende verhalen en bij de groten door een subtiele dosis humor.
In het laatste verhaal vertrekt mijnheertje Kokhals vol goede moed naar het ziekenhuis. Hij laat zich van top tot teen onderzoeken om de oorzaak van zijn kwaal te achterhalen. Een zuster met lange benen en wulpse boezem stelt hem gerust en de dokter met warrige haren komt al snel tot de diagnose. Het komt door de stress, veroorzaakt door zijn drang om elke dag tot een goed einde te brengen vol avontuur en nieuwe vrienden. Het mijnheertje kan het alleen maar beamen. De oplossing dient zich al snel aan, simpel en doeltreffend, want voortaan zullen de dokter en de verpleegster zijn vrienden zijn. Eind goed al goed! De voorstelling heeft een mooie boodschap voor kinderen: Wie niet probeert het altijd te goed te doen, vindt zijn geluk op de meest onverwachte plek.
Anna van der Plas
Gezien op 29 maart 2009 in de Warande, Turnhout
Anna van der Plas
