Fighting sisters: martial arts & wuxia

Nida Manzoors POLITE SOCIETY (2023) over een jonge aspirant stuntvrouw opent onze focus meteen met een knal én toont de kracht van sisterhood, een belangrijke rode – al dan niet van de bloedspetters – draad in deze reeks. De film zet ook een andere pijler van ons programma in de verf: geen actie zonder martial arts. En wie beter dan de onnavolgbare Michelle Yeoh om ons een lesje te leren in kung fu fighting? Als de Invisible Woman slaat Yeoh de handen in elkaar met mede-actiesirenes Anita Mui als Wonder Woman en Maggie Cheung als Thief Catcher in het onmisbare THE HEROIC TRIO (1993). Regisseur Ang Lee brengt in CROUCHING TIGER, HIDDEN DRAGON (2000) het Chinese wuxia genre (avonturen van martial artists in het oude China) naar het westen, daarin bijgestaan door Yeohs onvergetelijke vertolking als krijger Yu Shu Lien. Maggie Cheung verschijnt opnieuw in Zhang Yimou's HERO (2002), waar ze in wapperende kostuums de zwaarden kruist met Jet Li en Tony Leung.

Films of Fury: avenging angels

De films spreken voor zich: in Aziatische cinema overmeesteren vrouwelijke martial artists al sinds jaar en dag hun mannelijke tegenstanders. En hun beweegredenen komen vaak voort uit wraak. Het Koreaanse THE VILLAINESS (2017) introduceert een huurmoordenares die een spoor van vernieling achter zich laat op zoek naar de moordenaars van haar vader. In Zuidoost-Aziatische films neemt de actie vaak een magisch-realistische wending. De Indonesische western MARLINA THE MURDERER IN FOUR ACTS (2017) ziet hoofdpersonage Marlina uit zelfverdediging een roversbende een kopje kleiner maken, maar haar daden achtervolgen haar. Voormalig scenariste Leonor Reyes komt in het Filipijnse LEONOR WILL NEVER DIE (2022) na een ongeval in een alternatieve realiteit terecht, waar ze zelf de hoofdrol speelt in haar actiescenario’s en haar hoofdpersonage, de nobele Ronwaldo, moet helpen om de moord op zijn broer te wreken.

Maar dé belichaming van de wraakengel blijft de Japanse Meiko Kaji in LADY SNOWBLOOD (1973), een jonge vrouw die na de dood van haar moeder maar één doel heeft: revanche. Ze wordt onderworpen aan harde training door een priester, die haar omvormt tot het perfecte wapen voor die wraak.

Legacy & inspiration: Quentin Tarantino

Het legendarische Lady Snowblood was een belangrijke inspiratiebron voor Quentin Tarantino’s Kill Bill. Tarantino slaagde er in om vrouwelijke actiehelden opnieuw box-office successen te maken in Amerika en Europa met kaskrakers JACKIE BROWN (1997), KILL BILL: VOLUME 1 (2003) & KILL BILL: VOLUME 2 (2004), en DEATH PROOF (2007), waar stuntvrouw Zoë Bell enkele halsbrekende stunts uithaalt. We vertonen Tarantino’s films op 35mm en reserveren een zaterdag in mei om KILL BILL 1 & 2 achter elkaar te screenen. Jackie Browns Pam Grier was geen onbekende binnen het actiegenre. In Jack Hills COFFY (1973) sierde Grier het scherm als “the baddest one-chick hit-squad that ever hit town!”.

Lady Snowblood was niet de enige Japanse film die Kill Bill beïnvloedde. Toen Tarantino een animesequentie wilde toevoegen om het bloederige achtergrondverhaal van O-Ren Ishii (Lucy Liu) te verbeelden, was het enige productiehuis dat hij daarmee vertrouwde Production I.G., die Tarantino’s favoriete anime GHOST IN THE SHELL (1995) creëerden. Deze futuristische cyberpunk anime volgt de ontstopbare Major Motoko Kusanagi op zoek naar de mysterieuze hacker Puppet Master. Gaandeweg wordt zij (en wij, de kijker) geconfronteerd met existentiële vragen over identiteit, humaniteit en de overheersende invloed van technologie in een toekomstige wereld die steeds dichterbij lijkt te komen.

Grote filmstudio’s kwamen stilaan opnieuw tot het besef dat vrouwelijke actiehelden cinemazalen vullen en franchises zoals DC en Marvel volgden traag maar zeker, met superheldenfilms zoals Wonder Woman en Captain Marvel. Maar vóór hen was er Sony’s Charlie’s Angels-franchise. Van 1976 tot 1981 in een tv-serie met o.a. Farrah Fawcett, in 2000 en 2003 op het grote scherm met Drew Barrymore, Cameron Diaz en Lucy Liu als de Angels ‘raising hell’ om de wereld te redden. In 2011 volgde nog een tv-serie en in 2019 regisseerde Elizabeth Banks een reboot met Kristen Stewart, Naomi Scott en Ella Balinska als de vechtende engelen. Wij vertonen de ultieme guilty pleasure CHARLIE'S ANGELS (2000) in 4K!

Nog in Sony’s portfolio zit THE WOMAN KING (2022), dat focust op de historische Agojie, een leger vrouwelijke krijgers die het koninkrijk Dahomey beschermden van de 17de tot de 19de eeuw. De film – met een voornamelijk vrouwelijke cast en crew – werd geregisseerd door Gina Prince-Bythewood, geschreven door Dana Stevens en Maria Bello en getrokken door de star power van Oscarwinnares Viola Davis.

Battling Babes

Dat vrouwen sinds het begin van de filmgeschiedenis hun ‘mannetje’ staan in het actiegenre bewezen de serial queens al. Maar het blijft vechten voor een plek in wat doorheen de jaren vastgeroest is als een mannelijk genre. Actieheldinnen worden vaak niet enkel afgerekend op hun vechtkunsten, maar ook op hun looks. Dat Michelle Yeoh en Cynthia Rothrock in Yes, Madam! eerder gepromoot werden als battling babes dan als supercops zegt genoeg. Ook Monica Vitti’s outfits als geniaal topcrimineel in MODESTY BLAISE (1966) laten weinig aan de verbeelding over en Jane Fonda zet een knoopje extra open als cowgirl in CAT BALLOU (1965). In Luc Bessons LA FEMME NIKITA (1990) vertolkt Anne Parillaud het titelpersonage en heel letterlijke femme fatale. Laat je niet misleiden door de latex pakjes: Nikita is een doeltreffend moordwapen, Modesty Blaise is iedereen te slim af en Cat Ballou wordt een outlaw om haar vader te wreken.
Toen Hollywoodster Jean Peters in de huid kroop van piraat Anne Providence in Jacques Tourneurs ANNE OF THE INDIES (1951) was ze vastberaden om enkel in realistische kostuums te acteren. Peters stond bekend voor haar verzet om als een sekssymbool gecommercialiseerd te worden, wat maar al te vaak gebeurde als marketingstrategie om een film te verkopen. In het Mexicaanse LA MUJER MURCIÉLAGO (1968) bijvoorbeeld zit de vrouwelijke worstelaar Batwoman een gestoorde neurochirurg op de hielen – in een bikini. De cult B-film groeide uit tot een fenomeen en uithangbord van de Mexicaanse pulpcinema van de 60s, waarin vrouwelijke lucha libre worstelaars superheldinnen worden.

Maar of de outfits nu spannen of niet – en of de marketing nu eerder inzet op uiterlijk dan op vechtkunst – het duurt niet lang voordat de vrouwen met hun halsbrekende stunts overtuigen.

Action as a Serious Game

Doorheen de jaren zien we meer dramatische actrices de overstap wagen naar het actiegenre. Toen Barbara Stanwyck in FORTY GUNS (1957) de rol van landeigenaar en bendeleider op zich nam, twijfelde ze niet: haar stunts voor de film zou ze zelf doen, zelfs de scène waar ze achter een paard aan gesleept wordt. Die toewijding leverde haar het respect op van regisseur Samuel Fuller, die haar  omschreef als “a helluva girl”. “It’s sad to say, but women do not have much importance in westerns,” liet westernregisseur Anthony Mann noteren. Stanwyck rijdt ons in de beginscène van Forty Guns tegemoet om een ander verhaal te vertellen. Ook jaren later lieten steractrices zien dat actie niet gratuit is én al zeker niet enkel een mannenjob. Gena Rowlands nam bijvoorbeeld de rol aan van GLORIA (1980) een vrouw die met tegenzin de beschermer wordt van een jongen die het doelwit is van een maffia moordcommando. Rowlands’ echtgenoot John Cassavetes regisseerde de film. En Jamie Lee Curtis wordt gestalkt door een gestoorde man in BLUE STEEL (1990), geregisseerd door cultfavoriet Kathryn Bigelow die de actiefilm injecteerde met haar kenmerkende dynamische stijl.

Stuntwomen: the untold stories

Een andere vrouwelijke regisseur met haar eigen stijl is de Hong Kongse Ann Hui. Hui benadert maatschappelijke vraagstukken vanuit een vrouwelijk perspectief, ongeacht het genre. In haar AH-KAM (THE STUNT WOMAN) (1995) zien we Michelle Yeoh terug als stuntvrouw die moeite heeft om aan de bak te komen in de Hong Kongse filmindustrie. De film brengt een ode aan stuntacteurs die achter de schermen het harde werk doen en daarvoor weinig erkenning krijgen en is opgedragen aan stuntmensen en aan Yeoh, die tijdens het filmen een stunt verkeerd inschatte en zwaargewond raakte.

De actie-documentaire STUNTWOMEN: THE UNTOLD HOLLYWOOD STORY (2020) zoomt verder in op het inspirerende verhaal achter de onbezongen stuntvrouwen, die off-screen vaak nog harder moeten vechten om op een eerlijke en gelijkwaardige manier behandeld te worden als hun mannelijke collega’s. Enkel een select aantal stuntactrices en martial artists maken de overstap naar leading ladies voor de schermen, zoals Tarantino’s muze Zoë Bell.

Vanaf het moment dat filmcameras voor het eerst draaiden, schetste actie mee het filmlandschap. Én waren vrouwen vanaf het begin meester van die actie. Of het nu over levensgevaarlijke stunts gaat, een bloederige wraaktocht of handelen vanuit zelfverdediging. Het mag nu wel duidelijk zijn: women in action rule!